İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku
İzmir'de iş ve sosyal güvenlik hukuku alanında uzman avukat desteği arıyorsanız, Akkuş Hukuk Bürosu olarak hem işçi hem de işveren tarafından gelebilecek talepler doğrultusunda profesyonel hukuki hizmet sunmaktayız.
İş Hukuku Nedir?
İş hukuku, işçi ile işveren arasındaki hukuki ilişkileri düzenleyen, çalışma koşullarını belirleyen ve işçinin haklarını koruyan hukuk dalıdır. Temel olarak işçinin işveren karşısındaki konumunu güçlendirmek ve dengelemek amacını taşır.
İş Hukukunun Kapsamı ve Yasal Çerçevesi
İş hukuku alanındaki temel düzenlemeler şu kanunlarla belirlenmiştir:
- 4857 sayılı İş Kanunu: Genel işçi-işveren ilişkilerini düzenleyen temel kanun
- 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu: Sendikal haklar ve toplu pazarlık
- 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu: İşyerlerindeki sağlık ve güvenlik koşulları
- 854 sayılı Deniz İş Kanunu: Deniz taşıma işlerinde çalışanlara yönelik düzenlemeler
- 5953 sayılı Basın İş Kanunu: Basın sektöründe çalışanların hakları
- 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu: Hizmet sözleşmesi hükümleri
İş hukukunun kapsamına giren başlıca konular şunlardır:
- İş sözleşmesinin yapılması, türleri ve sona ermesi
- Çalışma süreleri ve fazla çalışma
- Ücret ve ödemeler
- Yıllık izin hakları
- İş sağlığı ve güvenliği önlemleri
- İşçi ve işveren hakları ve yükümlülükleri
- İşe iade ve tazminat hakları
- Toplu iş ilişkileri ve sendikal haklar
İş Sözleşmesi Türleri ve Özellikleri
İş hukukunda farklı ihtiyaçlara cevap veren çeşitli iş sözleşmesi türleri bulunur:
- Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi: Süresi belirli olmayan, en yaygın sözleşme türü
- Belirli Süreli İş Sözleşmesi: Başlangıç ve bitiş tarihi belli olan sözleşme
- Kısmi Süreli İş Sözleşmesi: Part-time çalışma ilişkisini düzenleyen sözleşme
- Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesi: İşverenin ihtiyaç duyduğunda işçiyi çağırdığı düzensiz çalışma
- Deneme Süreli İş Sözleşmesi: İşçinin ve işin uyumunun test edildiği süreyi içeren sözleşme
- Takım Sözleşmesi: Bir işverenle bir işçi grubu arasında yapılan sözleşme
- Uzaktan Çalışma Sözleşmesi: İşin işyeri dışında yapıldığı çalışma modelini düzenleyen sözleşme
İş Uyuşmazlıkları ve Çözüm Yolları
İş ilişkilerinde ortaya çıkan anlaşmazlıklar, çeşitli yollarla çözüme kavuşturulabilir:
Arabuluculuk
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile birlikte, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi-işveren uyuşmazlıklarında dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunlu hale gelmiştir. Arabuluculuk sürecinin avantajları:
- Daha hızlı çözüm
- Düşük maliyet
- Gizlilik
- Tarafların uzlaşma yoluyla çözüm üretmesi
- Mahkeme sürecine göre daha az yıpratıcı olması
İş Davaları
Arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa, uyuşmazlık iş mahkemelerine taşınabilir. İş mahkemelerinde görülen başlıca dava türleri:
- İşe İade Davaları: İş akdi feshedilen işçinin yeniden işe alınması talebi
- Kıdem ve İhbar Tazminatı Davaları: Haksız fesih durumunda talep edilen tazminatlar
- Ücret ve Diğer İşçilik Alacakları Davaları: Ödenmemiş ücret, fazla mesai, yıllık izin ücreti talepleri
- İş Kazası ve Meslek Hastalığı Davaları: İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle açılan tazminat davaları
- Mobbing (İşyerinde Psikolojik Taciz) Davaları: İşyerinde psikolojik tacize uğrayan işçilerin açtığı tazminat davaları
- Sendika Üyeliği Nedeniyle Ayrımcılık Davaları: Sendikal haklarını kullanması nedeniyle ayrımcılığa uğrayan işçilerin davaları
İş Davalarında Zamanaşımı Süreleri
İş hukukunda çeşitli talep ve davalar için farklı zamanaşımı süreleri uygulanmaktadır:
- Yıllık izin ücreti: İş ilişkisinin sona ermesinden itibaren 5 yıl
- Kıdem, ihbar tazminatı ve diğer işçilik alacakları: 5 yıl
- İşe iade davası: Fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içinde arabulucuya başvuru
- İş kazası ve meslek hastalığından doğan tazminat: 10 yıl
- Ücret alacakları: 5 yıl
Sosyal Güvenlik Hukuku
Sosyal güvenlik hukuku, kişilerin karşılaşabilecekleri sosyal risklere karşı ekonomik güvence sağlamayı amaçlayan bir hukuk dalıdır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile düzenlenen bu alan, sigortalıların hak ve yükümlülüklerini belirler.
Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Hizmetler
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından sunulan başlıca hizmetler:
- Emeklilik ve yaşlılık sigortası
- Malullük sigortası
- Ölüm sigortası
- İş kazası ve meslek hastalığı sigortası
- Hastalık sigortası
- Analık sigortası
- Genel sağlık sigortası
- İşsizlik sigortası (Türkiye İş Kurumu tarafından yönetilir)
Sigortalılık Türleri
Sosyal güvenlik sisteminde üç temel sigortalılık türü bulunmaktadır:
- 4/a (SSK): Bir işveren yanında hizmet akdine dayalı çalışanlar
- 4/b (Bağ-Kur): Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar
- 4/c (Emekli Sandığı): Kamu görevlileri
Sosyal Güvenlik Davaları
Sosyal güvenlik hukuku kapsamında açılabilen başlıca davalar:
- Hizmet Tespit Davaları: Sigortalı çalışmaların SGK'ya bildirilmemesi durumunda açılan davalar
- Malullük Aylığı Davaları: Çalışma gücünün en az %60'ını kaybeden kişilerin açtığı davalar
- İş Kazası ve Meslek Hastalığı Tespit Davaları: Yaşanan olayın iş kazası veya meslek hastalığı olduğunun tespiti için açılan davalar
- SGK Prim İtiraz Davaları: SGK tarafından tahakkuk ettirilen primlere itiraz
- İdari Para Cezalarına İtiraz Davaları: SGK tarafından uygulanan idari para cezalarına itiraz
- Rücu Davaları: SGK'nın kusurlu işverene karşı açtığı davalar
İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları
İş kazaları ve meslek hastalıkları, iş ve sosyal güvenlik hukukunun önemli konularından biridir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile işverenlere getirilen yükümlülükler ve alınması gereken önlemler detaylı şekilde düzenlenmiştir.
İş Kazası Tanımı ve Bildirimi
İş kazası, sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, işveren tarafından yürütülen iş nedeniyle, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, emziren kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaylardır.
İş kazası meydana geldiğinde:
- İşveren, kazayı öğrendiği andan itibaren 3 iş günü içinde SGK'ya bildirmelidir
- İş kazası geçiren kişi veya hak sahipleri de doğrudan SGK'ya bildirimde bulunabilir
- Sağlık hizmet sunucuları, iş kazası vakalarını en geç 10 gün içinde SGK'ya bildirmekle yükümlüdür
İş Kazalarında Sorumluluk ve Tazminat
İş kazalarında işverenin sorumluluğu için:
- İşverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almamış olması
- İşverenin kusurlu olması (kusur oranına göre sorumluluk değişir)
- Kazanın işin yürütümü sırasında meydana gelmesi
- İşçinin zarara uğramış olması gerekir
İş kazası sonucu talep edilebilecek tazminatlar:
- Maddi Tazminat: İş göremezlik nedeniyle uğranılan gelir kaybı, tedavi giderleri
- Manevi Tazminat: Kazanın neden olduğu acı, elem ve ızdırap karşılığı
- Destekten Yoksun Kalma Tazminatı: Kaza sonucu ölen işçinin desteğinden yoksun kalan yakınlarına ödenen tazminat
İzmir'de İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Hizmetlerimiz
Akkuş Hukuk Bürosu olarak, İzmir'de iş ve sosyal güvenlik hukuku alanında aşağıdaki konularda profesyonel hukuki destek sunmaktayız:
İşçiler İçin Hukuki Destek
- İşe iade davaları
- Kıdem ve ihbar tazminatı talepleri
- Fazla mesai, yıllık izin, ücret alacaklarının tahsili
- İş kazası ve meslek hastalığı tazminat davaları
- Mobbing (işyerinde psikolojik taciz) davalarında temsil
- Hizmet tespit davaları
- İş sözleşmesi fesihlerinde hakların korunması
- Toplu iş hukuku uyuşmazlıklarında temsil
- İş arabuluculuk süreçlerinde temsil
İşverenler İçin Hukuki Destek
- İş sözleşmelerinin hazırlanması ve incelenmesi
- İşyeri yönetmeliklerinin hazırlanması
- İş sağlığı ve güvenliği düzenlemelerine uyum danışmanlığı
- İşçi çıkarma süreçlerinde hukuki danışmanlık
- İş müfettişi raporlarına itiraz
- İdari para cezalarına itiraz
- İşçi alacak taleplerinin değerlendirilmesi
- Arabuluculuk süreçlerinde temsil
- Toplu iş sözleşmesi müzakerelerinde danışmanlık
Sosyal Güvenlik Konularında Hizmetler
- Sosyal güvenlik hakları konusunda danışmanlık
- Hizmet tespit davalarında temsil
- Emeklilik koşulları ve haklarının belirlenmesi
- Malullük aylığı başvuruları ve davaları
- SGK prim itirazları
- Yurt dışı hizmet borçlanması
- SGK idari para cezalarına itiraz
- İş göremezlik raporlarına itiraz
- Bağ-Kur tescil ve hizmet davaları
- İş kazası ve meslek hastalığı bildirimleri
Sık Sorulan Sorular
İletişim ve Danışmanlık
İş ve sosyal güvenlik hukuku alanında yaşadığınız sorunlar ve sorularınız için uzman avukatlarımızla iletişime geçebilirsiniz. İlk görüşme ücretsizdir ve Akkuş Hukuk Bürosu olarak, İzmir'de iş hukuku ve sosyal güvenlik hukuku alanındaki tüm hukuki ihtiyaçlarınızda yanınızdayız.
İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku | İzmir İş Avukatı | İşçi ve İşveren Davaları, Soru - Cevap
İş mahkemelerinde dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunlu mudur?
Evet, 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu'nun 3. maddesine göre, kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Arabuluculuk başvurusu yapılmadan doğrudan dava açılması halinde, mahkeme tarafından herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın usulden reddine karar verilir. Ancak iş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davaları ile bunlarla ilgili tespit davaları, sosyal güvenlik hakkının elde edilmesine ilişkin davalar ve bazı özel istisna davalarında arabulucuya başvuru zorunluluğu bulunmamaktadır.
Kıdem tazminatına hak kazanmanın şartları nelerdir?
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için - işçinin en az 1 yıllık kıdemi olması, iş sözleşmesinin 4857 sayılı İş Kanunu'nun 25/II maddesi dışındaki nedenlerle sona ermesi gerekmektedir. İşçi kıdem tazminatına şu durumlarda hak kazanır - emeklilik, evlilik nedeniyle kadın işçinin işten ayrılması (evlendikten itibaren 1 yıl içinde), askere gitme, işverenin işçiye karşı ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışlarda bulunması (mobbing vb.), işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanması, işverenin işçiyi işten çıkarması (İş Kanunu 25/II dışındaki durumlarda), işçinin ölümü. Kıdem tazminatı, işçinin son brüt ücreti üzerinden her tam yıl için 30 günlük ücret tutarında hesaplanır.
İş kazası sonrası hangi hukuki haklara sahibim?
İş kazası sonrasında hem SGK'dan hem de işverenden talep edebileceğiniz haklar vardır. SGK'dan - geçici iş göremezlik ödeneği (istirahat süresince), sürekli iş göremezlik geliri (maluliyet durumunda), iş kazası sonrası tıbbi tedavi masraflarının karşılanması talep edilebilir. İşverenden ise - maddi tazminat (SGK tarafından karşılanmayan zararlar, gelir kaybı), manevi tazminat (çekilen acı, elem ve ızdırap karşılığı), destekten yoksun kalma tazminatı (ölümlü kazalarda ölenin bakmakla yükümlü olduğu kişilere) talep edilebilir. İşverenin iş kazasından sorumlu tutulabilmesi için, iş güvenliği önlemlerini almamış olması ve kusurlu olması gerekir. İş kazasında zamanaşımı süresi 10 yıldır.
Hizmet tespit davası nedir ve nasıl açılır?
Hizmet tespit davası, çalışma hayatında sigortalı olarak çalıştığı halde SGK'ya bildirilmeyen (sigortasız çalıştırılan) veya eksik gün/kazanç üzerinden bildirilen sigortalıların, gerçek çalışma sürelerinin ve ücretlerinin tespiti için açtıkları davadır. Dava açmak için - işyerinde çalışıldığını gösteren deliller (tanık ifadeleri, işyeri giriş kartları, ücret bordroları, işyerinde çekilmiş fotoğraflar, iş arkadaşlarıyla yazışmalar vb.) toplanmalıdır. Dava, işverenin bağlı bulunduğu SGK ünitesinin bulunduğu yerdeki İş Mahkemesi'nde açılır. Hem işveren hem de SGK davalı olarak gösterilir. Dava açma süresi, çalışmanın geçtiği tarihten itibaren 5 yıldır.
İşe iade davası hangi durumlarda açılabilir?
İşe iade davası, iş sözleşmesi feshedilen ve en az 6 aylık kıdemi olan işçinin, işverenin geçerli bir neden göstermeden iş akdini feshetmesi durumunda açabileceği davadır. İşe iade davası açabilmek için - işçinin en az 6 aylık kıdemi olması, işyerinde en az 30 işçi çalışması (tarım ve orman işlerinde 50+), işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışması ve işveren vekili veya üst düzey yönetici olmaması gerekir. Dava, fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içinde arabulucuya başvuruyla başlar. Arabuluculukta anlaşma olmazsa, son tutanak tarihinden itibaren 2 hafta içinde iş mahkemesinde dava açılmalıdır. İşe iade davası sonucunda işçi işe başlatılmazsa, 4 ila 8 aylık ücret tutarında tazminat ve boşta geçen süre ücreti (en fazla 4 aylık) almaya hak kazanır.
İşçinin hakları olmadan istifa etmesi durumunda hakları nelerdir?
İşçinin istifa etmesi (haklı bir neden olmadan iş akdini feshetmesi) durumunda kıdem tazminatı ve işsizlik maaşı alma hakkı bulunmaz, sadece çalıştığı süreye ait ücret ve kullanmadığı yıllık izin ücretini talep edebilir. Ancak işçinin "hakları ödenmediği için" istifa etmesi, aslında haklı nedenle fesih anlamına gelebilir. İşçi, ücretinin ödenmemesi, mobbinge maruz kalması, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmaması, çalışma koşullarının ağırlaştırılması gibi nedenlerle iş sözleşmesini haklı nedenle feshederse, kıdem tazminatına hak kazanır. Böyle durumlarda işçinin fesih nedeniyle oluşan sebepleri yazılı olarak belirtmesi ve ispatlaması önemlidir.
Mobbing (işyerinde psikolojik taciz) durumunda neler yapılmalıdır?
Mobbing durumunda öncelikle delil toplamalısınız - yazılı iletişimler, e-postalar, mesajlar, ses kayıtları (yasal sınırlar içinde), tanık beyanları önemlidir. Durumu işyeri yetkililerine, insan kaynaklarına yazılı olarak bildirin ve tepkileri belgelendirin. Sağlık sorunları yaşıyorsanız doktor raporları alın ve durumu belgelendirin. ALO 170 İş Hayatı İletişim Merkezi'ne şikayette bulunabilir veya CİMER üzerinden ilgili kurumlara başvurabilirsiniz. İş akdinizi İş Kanunu'nun 24/II maddesi uyarınca haklı nedenle feshederek kıdem tazminatınızı talep edebilirsiniz. Maddi ve manevi tazminat davası açabilirsiniz. Bu süreçte bir iş hukuku avukatından destek almak, haklarınızı korumak için önemlidir.
